از دلایل امروز بحران آب تا راهکاری برای خروج
از دلایل امروز بحران آب تا راهکاری برای خروج
یک عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان معتقد است: در خصوص قوانین آب باید گفت که اکنون قانون و مقررات وجود دارد، ولی باید قوانین را به درستی اجرا کرد. بهتر است آب را برای تولید با ارزش‌تر به جای دیگر منتقل کنیم و باید بیلان منفی را سریع‌تر به طریق مختلف جبران کنید.
دکتر”محمد جواد خانجانی” – دکتری منابع آب- در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه کویر، با بیان اینکه، بحران امروز آب مربوط به قوانین و نگرش آب است گفت: در ایران قیمت آب را صفر اعلام کردند. کسی برای میزان مصرف آب در کشاورزی هزینه‌ای پرداخت نمی‌کند، در شهرها برای آب شُرب اندکی آب بها پرداخت می‌شود. در اصل اقتصاد و در قانون عرضه و تقاضا، وقتی ما قیمت کالا را به صفر برسانید، تقاضا بی‌نهایت می‌شود و این طبیعی است که همه متقاضی آب هستند.
وی افزود: متأسفانه نگرش آب و فلسفه‌ی بهره‌برداری از آب در خیلی جاها درست نیست و به جای اینکه به آب، بها بدهید و آن را یک کالا به حساب بیاورید، رایگان می‌شماریدش و قطعأ هر چی که رایگان باشد، متقاضی بیشتری پیدا می‌کند و کمیاب می‌شود.
علت بحران آب؛ بهای صفر
این استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به دلایل بحران آب گفت: علت بحران آب؛ بهای صفر آن است. تعیین بها و تغییر سیاست آب ازعهده‌ی وزارت نیرو و استانداری خارج است و نیاز به بازنگری قانون آب در سطح مجلس و دولت دارد. بعضی‌ها بحث خشکسالی را مطرح می‌کنند، بپرسید چه زمانی ترسالی بوده است؟ ایران در مدار ۳۰ درجه و در مدار کم‌باران کره‌ی زمین است، و در منطقه‌ی خشک است؛ ضمن اینکه باید فکر کنید، منطقه‌ی خشک نعمت‌هایی دارد.
وی در ادامه گفت: کشورهایی که در منطقه‌ی پرباران مثل بنگلادش زندگی می‌کنند، آب مشکلات خیلی بزرگ‌تری برای زندگی‌شان ایجاد می‌کند. آنها باید سرمایه‌گذاری خیلی زیادی برای دفع آب کنند. خوشبختانه در مناطق خشک این مسائل وجود ندارد؛ اما در مناطق خشک باید یاد گرفته شود چگونه آب مصرف کنید.
خانجانی افزود: وقتی هفت مترمکعب آب مصرف می‌کنید تا یک کیلو پسته تولید و هشت دلار بفروشید، قطعأ اقتصادی نیست، باید آب مصرفی پسته را به شدت پایین بیاورید و این نیاز به مهندسی دارد. متأسفانه همه در ایران مهندس هستند و فکر می‌کنند می توانند مشکل آب را حل کنند! در حالی‌که منابع آب را کاملأ از بین می‌برند.
این دکتری منابع آب با بیان اینکه، آب، هوا و خاک از نظر شرعی انفال هستند، تصریح کرد: آبی که انفال محسوب می‌شود، باید به نفع همه‌ی مردم به‌کار گرفته شود. یعنی هرکس به منابع آب دست پیدا می‌کند، باید پاسخگو باشد. فردی که یک میلیارد مترمکعب آب مصرف کرد، باید بگوید با این میزان مصرف، چه مقدار گندم یا ذرت و… محصول تولید کرده است. هیچ جای دنیا به یک فرد مجوز نمی‌دهند تا هرچه خواست آب برداشت کند.
خانجانی تاکید کرد: خداوند این انفال را داده است که با آن غذای مردم را تولید کنید؛ بنابراین، باید آب را درست مصرف کنید، اما مشکل مصرف آب شیوه مصرف آن است، جواب خدا را چه می‌خواهید بدهید؟
این عضو هیئت علمی دانشگاه باهنر کرمان با اشاره به راندمان مصرف آب در کشور، گفت: راندمان مصرف آب زمانی مفهوم پیدا می‌کند، مشخص شود کشاورز، با این میزان مصرف آب، چه میزان محصول را تولید کرده است.
خاک باید شناسنامه داشته باشد
این استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان با اظهار به اینکه، خاک باید شناسنامه داشته باشد تصریح کرد: ضمن اینکه خاک هم سفره‌ی خداوند است و باید با این خاک غذا تولید کنید، خاک باید شناسنامه داشته باشد. با این خاک چکار می‌کنید؟ یکی دلش می خواهد نهال، یکی جالیز و دیگری علوفه می‌کارد و این سلیقه‌ای عمل کردن درست نیست؛ باید برای زمین شناسنامه داشته باشید، آب محدودی را به آن زمین اختصاص و راندمان مصرف هر متر مکعب آب را حساب کنید و بعد صلاحیت کشاورز را تأیید که آیا صلاحیت دارد از آب و خاک استفاده کند یا خیر؟
وی در ادامه افزود: کشور مصر به ازای هر مترمکعب آب، ۱۵۳۳ گرم و ایران به ازای یک مترمکعب آب حدود ۵۳۰ گرم گندم تولید می‌کند؛ بنابراین، هنوز وارد مسائل آب نشده اید، هنوز فکری برای آب، خاک نکرده اید. دائما گفته می‌شود، با کمبود آب مواجه هستیم.
این دکتری منابع آب معتقد است: زمانی که قیمت آب صفر باشد، وقتی حساب و کتابی برای آب نباشد، پیامدهای آن می بینید که، در بسیاری از نقاط ایران، آنقدر آب را از زمین خارج کرده‌اند، که سطح خاک تا ۳۵ متر نشست کرده است.
راهکارها برای مقابله با بحران
این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به راهکارهای لازم برای مقابله با بحران آب گفت: آب یک کالای تولیدی است، باید آب را تولید و سپس مصرف کنید. خداوند لطف کرده است و مقداری آب داده است، مقداری هم که کمبود است را باید تولید کنید.
خانجانی افزود: عربستان سعودی روزانه ۵ میلیون مترمکعب و آمریکا روزانه ۵ تا ۶ میلیون مترمکعب آب تولید می‌کنند، بنابراین، باید برای آب برنامه داشته باشید، باید آب را تولید کنید، بعد با سیستم انتقال، آب را منتقل کنید و سپس آب را به مشتریانی که می‌توانند کالا تولید کنند، بفروشید، اما هنوز این سیستم در کشور به وجود نیامده است.
وی افزود: اکنون بخش خصوصی و دولتی برق را تولید می‌کنند، از طریق شبکه‌ی انتقال منتقل می‌کنند، به مشتریان ارائه و طبق تعرفه هزینه‌اش را می‌گیرند؛ چرا چنین چیزی در آب ندارید؟!
سرمایه گذاری و مهندسی در زمینه آب ؟!
خانجانی با بیان اینکه، بگویید آب ندارید، سخن بی معنی است، کدام سرمایه‌گذاری و مهندسی را در زمینه‌ی آب کرده‌اید تا مشکل آب برطرف شود؟! اظهار کرد: وقتی برنامه‌ریزی در زمینه‌ی برق نتیجه داده است، قطعأ در زمینه‌ی آب نیز نتیجه خواهد داد. باید شرکت‌های تولید آب تأسیس کنید و آب را باید به مصرف‌کننده بفروشید و مصرف‌کننده باید آب را به کالای ارزشمند تبدیل کند.
این استاد تمام با اشاره به اینکه، گام اول؛ آموزش است افزود: آب یک کالاست، یک منابع طبیعی است؛ بنابراین، این آب را هر کس مصرف می‌کند، باید اقتصادی مصرف کند. نخست باید آب را با برنامه مصرف کرد. آب نباید بی برنامه باشد.
وی با اشاره به گام بعد، افزود: گام بعدی بهادار کردن آب است. قطعأ هر کالایی که رایگان باشد، با کمبود آن کالا مواجه می‌شوید. اگر قیمت برق را از فردا صفر اعلام کنید، قطعأ تقاضا بی‌نهایت و هزار نوع مصرف قلابی برای برق پیدا می‌شود.
باید فلسفه‌ی آبِ ایران را عوض کرد
این استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان با اعتقاد به اینکه، باید فلسفه‌ی آبِ ایران را عوض کرد ادامه داد: آب به عنوان یک برکت الهی، رایگان نیست. هرکس آب را مصرف می‌کند، یک نعمت خدادادی را از بین می‌برد؛ بنابراین، باید یک نعمت دیگری را جایگزین کند و این قضیه هم مربوط می‌شود به مجلس شورای اسلامی، مجلس باید قانون آب را بازنگری کند، دولت نیز باید در مسأله‌ی آب دخالت کند. نگرش نسبت به آب باید عوض و قوانین مربوط به آب باید تغییرکند، تا این قوانین را دارید، همیشه با بحران مواجه هستید.
وی تاکید کرد: اگرچه بحران آب وجود دارد؛ اما همین که نگرش آب تغییر کند، آب به اندازه‌ی کافی تولید می‌شود و به اندازه‌ی کافی به دست مصرف کنندگان واقعی می‌رسد. ایران کشوری نیست که با بحران آب ضربه بخورد، ما آینده‌ی بسیار روشنی در مسأله‌ی آب داریم و موضوعی که باید به طور جدی دنبال کنید، سدهای ایران است؛ ۸۰ میلیارد مترمکعب آب را می‌توانید پشت سدها ذخیره کرد و این مقدار بسیار عالی است.
مدیریت رسوب در سدها
خانجانی گفت: سدهای زیادی در کشور ساخته شده است، اما حوضه‌ها‌ی آبریز در اثر چرای بی‌رویه‌ی حیوانات اهلی و غیراهلی آسیب می‌بیند و با فرسایش شدید خاک مواجه هستید؛ بنابراین، دریاچه‌های پشت سدها که باید بیش از ۲۰۰ سال عمر داشته باشند، طی ۲۰ تا ۲۵ سال از بین می‌روند.
وی تصریح کرد: باید برای سدها چاره‌ای بیاندیشید و در این زمینه سرمایه‌گذاری کنید. پیش از هرچیز باید پوشش گیاهی بالای سدها را به سطح بالایی برسانید و از رسوب پشت آنها جلوگیری کنید. در سایر کشورها، سدهایی وجود دارد که ۱۰۰ سال قبل ساخته شده و حتی نیم متر رسوب هم پشت سد جمع نشده است.
استادهای دانشگاه‌های ایران در خارج از کشور معروف‌ترند
این استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به اینکه، ایران از نظر مهندسی و تکنولوژی با کمبود مواجه نیست و فقط باید از این پتانسیل به بهترین نحو استفاده و با بودجه و قوانین خوب، بهره‌برداری کنید افزود: فاصله‌ی بین استادهای دانشگاه و سایر بخش‌ها، یک حرف عامه است و در طول ۵۰ سال گذشته مردم، استانداران، شهرداران و نمایندگان مجلس همواره این سخن را گفته‌اند؛ درحالی‌که استادهای دانشگاه‌های بسیار عملی هستند، علم تئوری را تبدیل به فعل کرده‌اند و دانشجویان ما هم بسیار علاقه‌مند هستند.
خانجانی افزود: مقالات آنها خارج از کشور همواره چاپ می‌شود، خارجی‌ها به خوبی از مقالات استادهای دانشگاه ایران استقبال می‌کنند و استادهای دانشگاه‌های ایران در خارج از کشور معروف‌تر از داخل کشور هستند؛ ضمن اینکه اگر بخش دولتی مُصر باشد مسأله‌ای را حل کند، می‌داند تنها جایی که باید دنبالش برود، دانشگاه است، حتی آدم‌هایش را می‌شناسد.
این دکتری آب اظهار کرد: مسائل عمده‌ای در ایران توسط دانشگاه‌ها حل شده است، مسأله‌ی آب که خیلی ساده است و وقتی بخش دولتی جدی باشد، باید دنبال دانشگاهیان رفته و برای آن بودجه در نظر بگیرد.
این دکتری منابع آب گفت: تا کنون هر مشکلی که در کشور ایجاد شده است، اگر دستگاه اجرایی مربوطه و دولتی‌ها خواسته‌اند که حل شود، مردم و دانشگاهیان ورود کرده و مشکل را حل کرده‌اند.
خانجانی ادامه داد: اکنون طرح‌هایی در دست اجرا است؛ به طور مثال طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان که یک طرح آماده‌ی اجراست. البته قطر لوله‌ی انتقال را ۱ متر و ۳۰ سانتی‌متر در نظر گرفته‌اند که باید قطر این لوله ۶ متر باشد و به اندازه‌ی آب چند رودخانه از آن عبور دهید.
مساله دریاچه ارومیه
وی در ادامه اظهار کرد: در موضوع دریاچه‌ی ارومیه، هموطنان ترک در آذربایجان حق داشته‌اند که برای مصارف مختلف، آب شیرین بخواهند، مسئولین در وزارت نیرو نیز باید پاسخ مردم این منطقه را می‌دادند؛ بنابراین، سد احداث و آب مردم را تأمین کردند و در نتیجه دریاچه‌ی ارومیه خشک شد. اکنون در ارومیه هیچ کس موافق نیست که آب شیرینش را بگیرید و به دریاچه‌ی شور بریزید. در این خصوص یک سال است که از طریق پایان‌نامه‌ی دانشجویی مطالعه کرده‌اند؛ مسیر بیش از ۳۰۰ کیلومتر است و حدود ۲ هزار میلیارد تومان هزینه دارد تا از خزر لوله‌کشی شود و سالیانه حدود ۶ میلیارد مترمکعب آب به دریاچه‌ی ارومیه انتقال دهیم و آب شور دریاچه را در سطح معمول نگه داشته شود.
اگر دولت اراده کند، مساله حل است
خانجانی با بیان اینکه، برای همه‌ی این مسایل راه‌حل وجود دارد و از طریق مختلف راهکارها را به استحضار دولت محترم رسانده‌ایم. تصریح کرد: دولت هر وقت اراده کند، مسأله را حل می‌کند. اکنون در بندرعباس کارخانه می‌سازند و چند خط در نظر گرفته‌اند تا آب خلیج فارس را شیرین کنند و به کرمان انتقال دهند، اما هر مترمکعب آب خلیج فارس، حدود ۴۲ کیلوگرم نمک دارد، دریاچه خزر ۱۶ کیلوگرم؛ بنابراین، شیرین کردن آب خزر، یک‌سوم آب خلیج فارس هزینه دارد.
وی افزود: وقتی که راه‌حل وجود دارد، نباید مردم را بترسانید که ابتدا آب تمام می‌شود، بعد همه از هستی ساقط می‌شوند؛ بلکه امید است روز‌به‌روز همه چیز توسعه پیدا کند و تا صد سال آینده این کشور بیشتر از ۲۰۰ میلیون نفر جمعیت و آب فراوان داشته باشد.
نیاز به قوانین و اعتبارات
این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان افزود: اگر، قوانین خوب در مجلس تصویب کنند و اعتبارات خوبی تخصیص دهند، مشکل آب برای سی سال آینده حل خواهد شد.
وی با بیان اینکه آب نیاز به مهندسی دارد و هیچ بحران آبی وجود ندارد گفت: حوزه‌ی آبریز کالیفرنیای آمریکا بیلان منفی دارد، ولی آنها هر سال آب خریداری و سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه می‌کنند. در دشت‌ها بیلان منفی وجود دارد؛ بنابراین، باید آب تهیه و دشت‌ها را تغذیه کنید و سطح آب زیرزمینی را بالا بیاورید. نباید بگذاریم سفره‌ی آب زریزمینی نابود شود؛ ضمن اینکه وقتی در یک دشت بیلان منفی است، نباید آب برداشت کنید.
وی افزود: به طور مثال، دشت جوپار که آب شُرب مردم کرمان را تأمین می‌کند، ببنید چند چاه غیرمجاز وجود دارد و حالا افرادی که آبِ انفال و حق خدا و مردم را از چاه‌های غیرمجاز برداشت می‌کنند، در چه زمینه‌ای مصرف می‌کنند؟!
خانجانی با اشار به اینکه نمی دانم مشکل از کجاست؟ گفت: قانون اشکال دارد یا در اجرا مشکل وجود دارد؟! آب ثروت است و باید از این ثروت مواظبت کرد. این ثروت باید حساب و کتاب داشته باشد. اگر این ثروت را رها کنید، چه انتظاری دارید که مردم از این ثروت مواظبت کنند.
آب باید دارای قانون و قیمت باشد
وی با بیان اینکه، وقتی که بهای آب صفر باشد، از نظر اصل اقتصاد هیچ لزومی ندارد بهره‌بردار به فکر کم مصرف کردن باشد گفت: بهره‌بردار حتی اگر درآمد چندانی نداشته باشد، بیشترین مصرف را می‌کند و این روال طبیعی دنیاست؛ اما اگر آب دارای قانون و قیمت باشد و بهره‌بردار محدود به مصرف خاص برای تولید خاص باشد، آن زمان تمام ابتکارات بهره‌بردار به کار گرفته می‌شود و متخصص و تجهیزات لازم را تهیه می‌کند تا آب را بهینه مصرف و محصول با صرفه‌ی اقتصادی تولید کند. راندمان آبیاری در کشور خیلی پایین و غیرمهندسی است و کشاورزان ایرانی، چهار برابر بیشتر از سایر نقاط جهان آب مصرف می‌کنند و دلیل آن قیمت صفر آب است.
چند بار استفاده کردن از آب
این استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به تجربیات کشورهای دیگر تصریح کرد: در سایر نقاط دنیا، آب رودخانه را برداشت، تصفیه و مصرف می‌کنند و دوباره به رودخانه برمی‌گردانند و هیچ وقت آب رودخانه کم نمی‌شود.
خانجانی ادامه داد: می‌توانید آبی که در اختیار دارید را ده بار در بخش‌های مختلف مصرف کنید. ابتدا در پرورش ماهی استفاده کنید، سپس در کارخانه و دوباره تصفیه کرده و در گلخانه مصرف کنید و در آخر اگر آب زیادی بود و در جای دیگری نمی‌توانید استفاده کنید، به کشاورز بدهید؛ آب زلال را همان ابتدا به کشاورز می‌دهید تا فقط آن را یک بار مصرف کند.
وی افزود: کجای دنیا آب درجه یک را از سفره‌ی آب زیرزمینی برداشت می‌کنند و مستقیم به کشاورز می‌دهند تا آب را بدون مهندسی زیر درخت بریزد، تبخیر و هدر رود؟! آب را باید ۵ تا ۱۰ بار بر اساس ابتکار استفاده کرد. چاه حفر می‌کنید، ۶۰ لیتر در ثانیه آب برداشت و زیر درخت می‌ریزید و سپس می‌خواهید با بحران مواجه نشوید.
طرح سیستمهای آبیاری
این دکتری منابع آب با بیان اینکه، سیستم نوین و غیرنوین نداریم گفت: اکنون در برخی مناطق راندمان سیستم نوین را اندازه بگیرید، مصرف آب بیشتر از غیرنوین است. برخی از آبیاری نوین که اجرا شده چندین برابر غیر نوین آب مصرف می‌کند و مسئولان باید در این زمینه پاسخ دهند. پرداخت تسهیلات و پخش لوله روی زمین و با تسهیلاتی که دریافت می‌کنند، خودروهای آن‌چنانی خریداری می کنند، مصرف آب را کاهش نمی‌دهد.
وی در ادامه گفت: آبیاری نوین با پرداخت ۸۵ درصد تسهیلات بلاعوض، بهانه‌ای شده برای سوءاستفاده‌ی برخی افراد و سایر مردم هیچ سودی از آن نمی‌برند. باید تفکر و فلسفه آب در ایران عوض شود. آب را باید به عنوان یک کالای مقدسِ تولیدیِ با ارزش و برکت خدا دید و این برکت خدا را به صورت شایسته استفاده کرد.
فضای آب چشمه‌ی امام رضا(ع) را در کرمان نابود کردند
این استاد آب تصریح کرد: در برخی نقاط کرمان، کارهای غیراصولی انجام شده است. به طور مثال آب چشمه‌ی امام رضا(ع) در کرمان که ۱۵ کیلومتر درخت توت با زیبایی خاص در اطراف جوی این چشمه تا سرآسیاب بود. کجای علم و دانش آبیاری نوین گفته است که وارد لوله کنید، درختان را خشک کنید و آن کانالی که ۱۰۰ سال و شاید هم بیشتر آن جا برقرار بوده است و اصلأ آب را نفوذ نمی‌داد حذف کنید. کدام مهندس بالا دست آب را اندازه‌گیری کرده و پایین دست را هم اندازه گرفته و گفته ۲ لیتر در ثانیه آب هدر می‌رود. حالا نوین یعنی اینکه یک لوله گذاری کنید و آن همه درخت را خشک، همه طبیعت را از زیبایی بی‌بهره و گنجشکان و پرندگان را بی‌خانمان کنید و غذای حیوانات را از بین ببرید و سپس معلوم نیست ۴ لیتر آب در سراسیاب بیشتر شده یا خیر؟!
مهندس عامل یا متفکر عامل؟!!
وی در ادامه داد: در اقتصاد آب استاد کم است و این رشته در سیستم آموزشی نیست. یا در حقوق آب، برنامه‌ریزی آب و تجارت آب ضعیف هستیم و علت این است غربی‌هایی که قبلأ برنامه‌ریزی دانشگاه را انجام داده‌اند، می‌خواستند مهندس عامل باشیم نه متفکر عامل؛ در نتیجه مهندسی آب، خوب بلد هستیم، اما در اقتصاد، حقوق، مدیریت و تجارت آب ضعیف هستیم.
از دلایل امروز بحران آب تا راهکاری برای خروج
یک عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان معتقد است: در خصوص قوانین آب باید گفت که اکنون قانون و مقررات وجود دارد، ولی باید قوانین را به درستی اجرا کرد. بهتر است آب را برای تولید با ارزش‌تر به جای دیگر منتقل کنیم و باید بیلان منفی را سریع‌تر به طریق مختلف جبران کنید.
دکتر”محمد جواد خانجانی” – دکتری منابع آب- در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه کویر، با بیان اینکه، بحران امروز آب مربوط به قوانین و نگرش آب است گفت: در ایران قیمت آب را صفر اعلام کردند. کسی برای میزان مصرف آب در کشاورزی هزینه‌ای پرداخت نمی‌کند، در شهرها برای آب شُرب اندکی آب بها پرداخت می‌شود. در اصل اقتصاد و در قانون عرضه و تقاضا، وقتی ما قیمت کالا را به صفر برسانید، تقاضا بی‌نهایت می‌شود و این طبیعی است که همه متقاضی آب هستند.
وی افزود: متأسفانه نگرش آب و فلسفه‌ی بهره‌برداری از آب در خیلی جاها درست نیست و به جای اینکه به آب، بها بدهید و آن را یک کالا به حساب بیاورید، رایگان می‌شماریدش و قطعأ هر چی که رایگان باشد، متقاضی بیشتری پیدا می‌کند و کمیاب می‌شود.
علت بحران آب؛ بهای صفر
این استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به دلایل بحران آب گفت: علت بحران آب؛ بهای صفر آن است. تعیین بها و تغییر سیاست آب ازعهده‌ی وزارت نیرو و استانداری خارج است و نیاز به بازنگری قانون آب در سطح مجلس و دولت دارد. بعضی‌ها بحث خشکسالی را مطرح می‌کنند، بپرسید چه زمانی ترسالی بوده است؟ ایران در مدار ۳۰ درجه و در مدار کم‌باران کره‌ی زمین است، و در منطقه‌ی خشک است؛ ضمن اینکه باید فکر کنید، منطقه‌ی خشک نعمت‌هایی دارد.
وی در ادامه گفت: کشورهایی که در منطقه‌ی پرباران مثل بنگلادش زندگی می‌کنند، آب مشکلات خیلی بزرگ‌تری برای زندگی‌شان ایجاد می‌کند. آنها باید سرمایه‌گذاری خیلی زیادی برای دفع آب کنند. خوشبختانه در مناطق خشک این مسائل وجود ندارد؛ اما در مناطق خشک باید یاد گرفته شود چگونه آب مصرف کنید.
خانجانی افزود: وقتی هفت مترمکعب آب مصرف می‌کنید تا یک کیلو پسته تولید و هشت دلار بفروشید، قطعأ اقتصادی نیست، باید آب مصرفی پسته را به شدت پایین بیاورید و این نیاز به مهندسی دارد. متأسفانه همه در ایران مهندس هستند و فکر می‌کنند می توانند مشکل آب را حل کنند! در حالی‌که منابع آب را کاملأ از بین می‌برند.
این دکتری منابع آب با بیان اینکه، آب، هوا و خاک از نظر شرعی انفال هستند، تصریح کرد: آبی که انفال محسوب می‌شود، باید به نفع همه‌ی مردم به‌کار گرفته شود. یعنی هرکس به منابع آب دست پیدا می‌کند، باید پاسخگو باشد. فردی که یک میلیارد مترمکعب آب مصرف کرد، باید بگوید با این میزان مصرف، چه مقدار گندم یا ذرت و… محصول تولید کرده است. هیچ جای دنیا به یک فرد مجوز نمی‌دهند تا هرچه خواست آب برداشت کند.
خانجانی تاکید کرد: خداوند این انفال را داده است که با آن غذای مردم را تولید کنید؛ بنابراین، باید آب را درست مصرف کنید، اما مشکل مصرف آب شیوه مصرف آن است، جواب خدا را چه می‌خواهید بدهید؟
این عضو هیئت علمی دانشگاه باهنر کرمان با اشاره به راندمان مصرف آب در کشور، گفت: راندمان مصرف آب زمانی مفهوم پیدا می‌کند، مشخص شود کشاورز، با این میزان مصرف آب، چه میزان محصول را تولید کرده است.
خاک باید شناسنامه داشته باشد
این استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان با اظهار به اینکه، خاک باید شناسنامه داشته باشد تصریح کرد: ضمن اینکه خاک هم سفره‌ی خداوند است و باید با این خاک غذا تولید کنید، خاک باید شناسنامه داشته باشد. با این خاک چکار می‌کنید؟ یکی دلش می خواهد نهال، یکی جالیز و دیگری علوفه می‌کارد و این سلیقه‌ای عمل کردن درست نیست؛ باید برای زمین شناسنامه داشته باشید، آب محدودی را به آن زمین اختصاص و راندمان مصرف هر متر مکعب آب را حساب کنید و بعد صلاحیت کشاورز را تأیید که آیا صلاحیت دارد از آب و خاک استفاده کند یا خیر؟
وی در ادامه افزود: کشور مصر به ازای هر مترمکعب آب، ۱۵۳۳ گرم و ایران به ازای یک مترمکعب آب حدود ۵۳۰ گرم گندم تولید می‌کند؛ بنابراین، هنوز وارد مسائل آب نشده اید، هنوز فکری برای آب، خاک نکرده اید. دائما گفته می‌شود، با کمبود آب مواجه هستیم.
این دکتری منابع آب معتقد است: زمانی که قیمت آب صفر باشد، وقتی حساب و کتابی برای آب نباشد، پیامدهای آن می بینید که، در بسیاری از نقاط ایران، آنقدر آب را از زمین خارج کرده‌اند، که سطح خاک تا ۳۵ متر نشست کرده است.
راهکارها برای مقابله با بحران
این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به راهکارهای لازم برای مقابله با بحران آب گفت: آب یک کالای تولیدی است، باید آب را تولید و سپس مصرف کنید. خداوند لطف کرده است و مقداری آب داده است، مقداری هم که کمبود است را باید تولید کنید.
خانجانی افزود: عربستان سعودی روزانه ۵ میلیون مترمکعب و آمریکا روزانه ۵ تا ۶ میلیون مترمکعب آب تولید می‌کنند، بنابراین، باید برای آب برنامه داشته باشید، باید آب را تولید کنید، بعد با سیستم انتقال، آب را منتقل کنید و سپس آب را به مشتریانی که می‌توانند کالا تولید کنند، بفروشید، اما هنوز این سیستم در کشور به وجود نیامده است.
وی افزود: اکنون بخش خصوصی و دولتی برق را تولید می‌کنند، از طریق شبکه‌ی انتقال منتقل می‌کنند، به مشتریان ارائه و طبق تعرفه هزینه‌اش را می‌گیرند؛ چرا چنین چیزی در آب ندارید؟!
سرمایه گذاری و مهندسی در زمینه آب ؟!
خانجانی با بیان اینکه، بگویید آب ندارید، سخن بی معنی است، کدام سرمایه‌گذاری و مهندسی را در زمینه‌ی آب کرده‌اید تا مشکل آب برطرف شود؟! اظهار کرد: وقتی برنامه‌ریزی در زمینه‌ی برق نتیجه داده است، قطعأ در زمینه‌ی آب نیز نتیجه خواهد داد. باید شرکت‌های تولید آب تأسیس کنید و آب را باید به مصرف‌کننده بفروشید و مصرف‌کننده باید آب را به کالای ارزشمند تبدیل کند.
این استاد تمام با اشاره به اینکه، گام اول؛ آموزش است افزود: آب یک کالاست، یک منابع طبیعی است؛ بنابراین، این آب را هر کس مصرف می‌کند، باید اقتصادی مصرف کند. نخست باید آب را با برنامه مصرف کرد. آب نباید بی برنامه باشد.
وی با اشاره به گام بعد، افزود: گام بعدی بهادار کردن آب است. قطعأ هر کالایی که رایگان باشد، با کمبود آن کالا مواجه می‌شوید. اگر قیمت برق را از فردا صفر اعلام کنید، قطعأ تقاضا بی‌نهایت و هزار نوع مصرف قلابی برای برق پیدا می‌شود.
باید فلسفه‌ی آبِ ایران را عوض کرد
این استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان با اعتقاد به اینکه، باید فلسفه‌ی آبِ ایران را عوض کرد ادامه داد: آب به عنوان یک برکت الهی، رایگان نیست. هرکس آب را مصرف می‌کند، یک نعمت خدادادی را از بین می‌برد؛ بنابراین، باید یک نعمت دیگری را جایگزین کند و این قضیه هم مربوط می‌شود به مجلس شورای اسلامی، مجلس باید قانون آب را بازنگری کند، دولت نیز باید در مسأله‌ی آب دخالت کند. نگرش نسبت به آب باید عوض و قوانین مربوط به آب باید تغییرکند، تا این قوانین را دارید، همیشه با بحران مواجه هستید.
وی تاکید کرد: اگرچه بحران آب وجود دارد؛ اما همین که نگرش آب تغییر کند، آب به اندازه‌ی کافی تولید می‌شود و به اندازه‌ی کافی به دست مصرف کنندگان واقعی می‌رسد. ایران کشوری نیست که با بحران آب ضربه بخورد، ما آینده‌ی بسیار روشنی در مسأله‌ی آب داریم و موضوعی که باید به طور جدی دنبال کنید، سدهای ایران است؛ ۸۰ میلیارد مترمکعب آب را می‌توانید پشت سدها ذخیره کرد و این مقدار بسیار عالی است.
مدیریت رسوب در سدها
خانجانی گفت: سدهای زیادی در کشور ساخته شده است، اما حوضه‌ها‌ی آبریز در اثر چرای بی‌رویه‌ی حیوانات اهلی و غیراهلی آسیب می‌بیند و با فرسایش شدید خاک مواجه هستید؛ بنابراین، دریاچه‌های پشت سدها که باید بیش از ۲۰۰ سال عمر داشته باشند، طی ۲۰ تا ۲۵ سال از بین می‌روند.
وی تصریح کرد: باید برای سدها چاره‌ای بیاندیشید و در این زمینه سرمایه‌گذاری کنید. پیش از هرچیز باید پوشش گیاهی بالای سدها را به سطح بالایی برسانید و از رسوب پشت آنها جلوگیری کنید. در سایر کشورها، سدهایی وجود دارد که ۱۰۰ سال قبل ساخته شده و حتی نیم متر رسوب هم پشت سد جمع نشده است.
استادهای دانشگاه‌های ایران در خارج از کشور معروف‌ترند
این استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به اینکه، ایران از نظر مهندسی و تکنولوژی با کمبود مواجه نیست و فقط باید از این پتانسیل به بهترین نحو استفاده و با بودجه و قوانین خوب، بهره‌برداری کنید افزود: فاصله‌ی بین استادهای دانشگاه و سایر بخش‌ها، یک حرف عامه است و در طول ۵۰ سال گذشته مردم، استانداران، شهرداران و نمایندگان مجلس همواره این سخن را گفته‌اند؛ درحالی‌که استادهای دانشگاه‌های بسیار عملی هستند، علم تئوری را تبدیل به فعل کرده‌اند و دانشجویان ما هم بسیار علاقه‌مند هستند.
خانجانی افزود: مقالات آنها خارج از کشور همواره چاپ می‌شود، خارجی‌ها به خوبی از مقالات استادهای دانشگاه ایران استقبال می‌کنند و استادهای دانشگاه‌های ایران در خارج از کشور معروف‌تر از داخل کشور هستند؛ ضمن اینکه اگر بخش دولتی مُصر باشد مسأله‌ای را حل کند، می‌داند تنها جایی که باید دنبالش برود، دانشگاه است، حتی آدم‌هایش را می‌شناسد.
این دکتری آب اظهار کرد: مسائل عمده‌ای در ایران توسط دانشگاه‌ها حل شده است، مسأله‌ی آب که خیلی ساده است و وقتی بخش دولتی جدی باشد، باید دنبال دانشگاهیان رفته و برای آن بودجه در نظر بگیرد.
این دکتری منابع آب گفت: تا کنون هر مشکلی که در کشور ایجاد شده است، اگر دستگاه اجرایی مربوطه و دولتی‌ها خواسته‌اند که حل شود، مردم و دانشگاهیان ورود کرده و مشکل را حل کرده‌اند.
خانجانی ادامه داد: اکنون طرح‌هایی در دست اجرا است؛ به طور مثال طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان که یک طرح آماده‌ی اجراست. البته قطر لوله‌ی انتقال را ۱ متر و ۳۰ سانتی‌متر در نظر گرفته‌اند که باید قطر این لوله ۶ متر باشد و به اندازه‌ی آب چند رودخانه از آن عبور دهید.
مساله دریاچه ارومیه
وی در ادامه اظهار کرد: در موضوع دریاچه‌ی ارومیه، هموطنان ترک در آذربایجان حق داشته‌اند که برای مصارف مختلف، آب شیرین بخواهند، مسئولین در وزارت نیرو نیز باید پاسخ مردم این منطقه را می‌دادند؛ بنابراین، سد احداث و آب مردم را تأمین کردند و در نتیجه دریاچه‌ی ارومیه خشک شد. اکنون در ارومیه هیچ کس موافق نیست که آب شیرینش را بگیرید و به دریاچه‌ی شور بریزید. در این خصوص یک سال است که از طریق پایان‌نامه‌ی دانشجویی مطالعه کرده‌اند؛ مسیر بیش از ۳۰۰ کیلومتر است و حدود ۲ هزار میلیارد تومان هزینه دارد تا از خزر لوله‌کشی شود و سالیانه حدود ۶ میلیارد مترمکعب آب به دریاچه‌ی ارومیه انتقال دهیم و آب شور دریاچه را در سطح معمول نگه داشته شود.
اگر دولت اراده کند، مساله حل است
خانجانی با بیان اینکه، برای همه‌ی این مسایل راه‌حل وجود دارد و از طریق مختلف راهکارها را به استحضار دولت محترم رسانده‌ایم. تصریح کرد: دولت هر وقت اراده کند، مسأله را حل می‌کند. اکنون در بندرعباس کارخانه می‌سازند و چند خط در نظر گرفته‌اند تا آب خلیج فارس را شیرین کنند و به کرمان انتقال دهند، اما هر مترمکعب آب خلیج فارس، حدود ۴۲ کیلوگرم نمک دارد، دریاچه خزر ۱۶ کیلوگرم؛ بنابراین، شیرین کردن آب خزر، یک‌سوم آب خلیج فارس هزینه دارد.
وی افزود: وقتی که راه‌حل وجود دارد، نباید مردم را بترسانید که ابتدا آب تمام می‌شود، بعد همه از هستی ساقط می‌شوند؛ بلکه امید است روز‌به‌روز همه چیز توسعه پیدا کند و تا صد سال آینده این کشور بیشتر از ۲۰۰ میلیون نفر جمعیت و آب فراوان داشته باشد.
نیاز به قوانین و اعتبارات
این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان افزود: اگر، قوانین خوب در مجلس تصویب کنند و اعتبارات خوبی تخصیص دهند، مشکل آب برای سی سال آینده حل خواهد شد.
وی با بیان اینکه آب نیاز به مهندسی دارد و هیچ بحران آبی وجود ندارد گفت: حوزه‌ی آبریز کالیفرنیای آمریکا بیلان منفی دارد، ولی آنها هر سال آب خریداری و سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه می‌کنند. در دشت‌ها بیلان منفی وجود دارد؛ بنابراین، باید آب تهیه و دشت‌ها را تغذیه کنید و سطح آب زیرزمینی را بالا بیاورید. نباید بگذاریم سفره‌ی آب زریزمینی نابود شود؛ ضمن اینکه وقتی در یک دشت بیلان منفی است، نباید آب برداشت کنید.
وی افزود: به طور مثال، دشت جوپار که آب شُرب مردم کرمان را تأمین می‌کند، ببنید چند چاه غیرمجاز وجود دارد و حالا افرادی که آبِ انفال و حق خدا و مردم را از چاه‌های غیرمجاز برداشت می‌کنند، در چه زمینه‌ای مصرف می‌کنند؟!
خانجانی با اشار به اینکه نمی دانم مشکل از کجاست؟ گفت: قانون اشکال دارد یا در اجرا مشکل وجود دارد؟! آب ثروت است و باید از این ثروت مواظبت کرد. این ثروت باید حساب و کتاب داشته باشد. اگر این ثروت را رها کنید، چه انتظاری دارید که مردم از این ثروت مواظبت کنند.
آب باید دارای قانون و قیمت باشد
وی با بیان اینکه، وقتی که بهای آب صفر باشد، از نظر اصل اقتصاد هیچ لزومی ندارد بهره‌بردار به فکر کم مصرف کردن باشد گفت: بهره‌بردار حتی اگر درآمد چندانی نداشته باشد، بیشترین مصرف را می‌کند و این روال طبیعی دنیاست؛ اما اگر آب دارای قانون و قیمت باشد و بهره‌بردار محدود به مصرف خاص برای تولید خاص باشد، آن زمان تمام ابتکارات بهره‌بردار به کار گرفته می‌شود و متخصص و تجهیزات لازم را تهیه می‌کند تا آب را بهینه مصرف و محصول با صرفه‌ی اقتصادی تولید کند. راندمان آبیاری در کشور خیلی پایین و غیرمهندسی است و کشاورزان ایرانی، چهار برابر بیشتر از سایر نقاط جهان آب مصرف می‌کنند و دلیل آن قیمت صفر آب است.
چند بار استفاده کردن از آب
این استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به تجربیات کشورهای دیگر تصریح کرد: در سایر نقاط دنیا، آب رودخانه را برداشت، تصفیه و مصرف می‌کنند و دوباره به رودخانه برمی‌گردانند و هیچ وقت آب رودخانه کم نمی‌شود.
خانجانی ادامه داد: می‌توانید آبی که در اختیار دارید را ده بار در بخش‌های مختلف مصرف کنید. ابتدا در پرورش ماهی استفاده کنید، سپس در کارخانه و دوباره تصفیه کرده و در گلخانه مصرف کنید و در آخر اگر آب زیادی بود و در جای دیگری نمی‌توانید استفاده کنید، به کشاورز بدهید؛ آب زلال را همان ابتدا به کشاورز می‌دهید تا فقط آن را یک بار مصرف کند.
وی افزود: کجای دنیا آب درجه یک را از سفره‌ی آب زیرزمینی برداشت می‌کنند و مستقیم به کشاورز می‌دهند تا آب را بدون مهندسی زیر درخت بریزد، تبخیر و هدر رود؟! آب را باید ۵ تا ۱۰ بار بر اساس ابتکار استفاده کرد. چاه حفر می‌کنید، ۶۰ لیتر در ثانیه آب برداشت و زیر درخت می‌ریزید و سپس می‌خواهید با بحران مواجه نشوید.
طرح سیستمهای آبیاری
این دکتری منابع آب با بیان اینکه، سیستم نوین و غیرنوین نداریم گفت: اکنون در برخی مناطق راندمان سیستم نوین را اندازه بگیرید، مصرف آب بیشتر از غیرنوین است. برخی از آبیاری نوین که اجرا شده چندین برابر غیر نوین آب مصرف می‌کند و مسئولان باید در این زمینه پاسخ دهند. پرداخت تسهیلات و پخش لوله روی زمین و با تسهیلاتی که دریافت می‌کنند، خودروهای آن‌چنانی خریداری می کنند، مصرف آب را کاهش نمی‌دهد.
وی در ادامه گفت: آبیاری نوین با پرداخت ۸۵ درصد تسهیلات بلاعوض، بهانه‌ای شده برای سوءاستفاده‌ی برخی افراد و سایر مردم هیچ سودی از آن نمی‌برند. باید تفکر و فلسفه آب در ایران عوض شود. آب را باید به عنوان یک کالای مقدسِ تولیدیِ با ارزش و برکت خدا دید و این برکت خدا را به صورت شایسته استفاده کرد.
فضای آب چشمه‌ی امام رضا(ع) را در کرمان نابود کردند
این استاد آب تصریح کرد: در برخی نقاط کرمان، کارهای غیراصولی انجام شده است. به طور مثال آب چشمه‌ی امام رضا(ع) در کرمان که ۱۵ کیلومتر درخت توت با زیبایی خاص در اطراف جوی این چشمه تا سرآسیاب بود. کجای علم و دانش آبیاری نوین گفته است که وارد لوله کنید، درختان را خشک کنید و آن کانالی که ۱۰۰ سال و شاید هم بیشتر آن جا برقرار بوده است و اصلأ آب را نفوذ نمی‌داد حذف کنید. کدام مهندس بالا دست آب را اندازه‌گیری کرده و پایین دست را هم اندازه گرفته و گفته ۲ لیتر در ثانیه آب هدر می‌رود. حالا نوین یعنی اینکه یک لوله گذاری کنید و آن همه درخت را خشک، همه طبیعت را از زیبایی بی‌بهره و گنجشکان و پرندگان را بی‌خانمان کنید و غذای حیوانات را از بین ببرید و سپس معلوم نیست ۴ لیتر آب در سراسیاب بیشتر شده یا خیر؟!
مهندس عامل یا متفکر عامل؟!!
وی در ادامه داد: در اقتصاد آب استاد کم است و این رشته در سیستم آموزشی نیست. یا در حقوق آب، برنامه‌ریزی آب و تجارت آب ضعیف هستیم و علت این است غربی‌هایی که قبلأ برنامه‌ریزی دانشگاه را انجام داده‌اند، می‌خواستند مهندس عامل باشیم نه متفکر عامل؛ در نتیجه مهندسی آب، خوب بلد هستیم، اما در اقتصاد، حقوق، مدیریت و تجارت آب ضعیف هستیم.
